Reportajen Joanina Casemiro
“Feto sira iha tempu rezisténsia nia partisipasaun ne’e liu mane, tanba sira mós halo servisu ne’ebé todan, maibé sira nafatin halo hodi suporta mane sira hodi buka hahan, depois suku ropa ba mane, no bainhira mane moras feto sira mós ajuda uza kilat hodi hasoru tropas Indonesia”, Veteranu Nuno
Iha ambitu komemorasaun loron Nasionál Veteranos ba dala-6, Veterano Santiago da Conceição ho naran kodigo “Nunu” ho idade 53, husi Munsipiu Ainaro konsidera feto sira nia partisipasaun iha tempu rezisténsia hodi luta ba Timor-Leste nian indepedensia nia forsa liu mane, tanba sira mos halo servisu todan, maibe sira kontinua suporta mane sira iha momentu luta ba Timor-Leste nian independénsia.
Veteranu Nunu konta tuir nia istória hahú luta iha tinan 1982 baze de apoiu iha Ai-laran, no tinan 4 depois sai fali ba forsa de gerrilla iha tinan 9 liu loron neen, depois tropas Indonesia hahú halo kapturasaun ba sira iha Ainaro Kraik, tanba fatin atu sai ladi’ak. Nia sente triste tanba ohin loron nia maluk veteranu barak maka mate ba rai ida ne’e, tanba sira nia luta maka ohin loron ema mai hamutuk iha fatin ne’e hodi hanoin ikas fali sira nia luta ba Timor nia indepedensia.
Veteranu Nunu haktuir nia memória iha funu ba Neon Metin, oinsa sira nia luta durante tinan ih ai-laran, nune ohin loron Timor-Leste hamrik hanesan nasaun demokrátiku ida.
“Hau nia sentimentu ba luta iha 24 anos iha ai-laran ami hahú iha 1983 ne’e, ami nia lutan ne’e mak ohin loron ita hamutuk iha fatin ida ne’e, hodi selebra loron veteranu ba dala-6, ohin loron ami nia maluk barak mate tiha ona, hanesan veteranu sente triste tanba ami nia maluk barak mak mate ba rai ida ne’e no ohin loron ami nia maluk balun seidauk hetan rasik sira nia direitu ba rai ida ne’e”, Dehan Santiago ba Neon-Metin hafoin partisipa marsa loron Veteranu nian, iha CCD Sesta 3/03.
Nia hatutan feto sira iha tempu rezisténsia nia partisipasaun ne’e liu mane, tanba sira mós halo servisu ne’ebé todan, maibé sira nafatin halo hodi suporta mane sira hodi buka hahan, depois suku ropa ba mane, no bainhira mane moras feto sira mós ajuda uza kilat hodi hasoru tropas Indonesia.
“Iha momentu luta ne’ebá ne’e feto maluk sira kuandu iha isin rua ne’e araskas loos, tanba wainhira ema duni tun sa’e foho ne’e susar tebes ba sira feto, tanba hamlaha hahan lai iha, sorti di’ak moris se lae ema kaer ita ne’e mate deit ona, no ami haree malu hanesan ami nia feton maibé iha momentu ne’ebá feto sira iha Ai-laran sira terus liu ami mane. Liu-liu ba inan ne’ebe isin rua sira wainhira atu partus ne’e sira subar mate, tanba tauk ema rona labarik tanis entaun inan sira ne’ebé atu partus ona ne’e sira tau ketak iha fatin ida, atu nune’e ema labele kaer ami,” nia esplika
Nia haktuir iha tempu funu ne’e sira rasik la halo diskriminasaun ba feto sira, tanba sira haree malu hanesan feto ho na’an rasik, bele to’o tiha iha lorosa’e ne’ebá ka loron monu, maibe sira nafatin respeita sira iha ai-laran, sira la koalia liafuan a’at ba malu ,sira respeita malu wainhira sira halo sala karik tur hamutuk hodi resolve problema sira ne’e, atu nune’e la bele akontese, tur hamutuk hodi resolve tiha kedas.
Nune’e nia rekomendasaun ba governu no estadu, tenke tau matan ba faluk oan kiak sira ne’ebé la iha kbi’it, no ba sira ne’ebé sei moris hela iha terus nia laran, tanba haree veteranu no veterana nia oan no problem nia fen no lae balun seidauk hetan di’ak, no maluk balun hetan di’ak, tanba ne’e husu ba governu no estadu atu tau nafatin ba sira ne’ebé seidauk hetan nia direitu ne’e.
