Reportajen David da Costa Gusmao
Kandidatura Prezidente Repúblika (PR), Dr. Francisco Guterres Lu Olo, ho númeru sorteiu 6 no atual Prezidente Republika Timor-Leste, durante nia mandatu Prezidente Republika, nia hametin relasaun bilateral, ho nasaun husi rai liur mai iha Timor-Leste, no mos hetan karta kredénsial husi rai liur hamutuk 82.
Ekipa susesu Fernando Dias Gusmão, dehan atual Prezidente Repúblika, Dr. Francisco Gutrres Lú Olo durante nia mandatu, nia hametin Timor-Leste iha relasaun bilaterál, no ida ne’e hamosu konfiansa no fiar boot husi rai seluk mai Timor-Leste. Fiar husi komunidade internasionál sira ne’e bele haree husi karta kredensiál husi rai seluk nomeiasaun reprezentante diplomátika Timor-Leste nian ba nasaun seluk.
“Ita nia Prezidente Da Republika Lú Olo, Iha Maiu 2017, komesa ninia mandatu to’o loron ida ohin 10 Marsu 2022, nia simu karta kredensiál husi Ambassadorór nasaun seluk nian ne’ebé maka destaka iha Timor-Leste, hamutuk husi nasaun 82. Alende ida ne’e ita nia Prezidente mós fó posse ba ita nia embaixadór rasik ne’ebé hala’o knaar iha nasaun seluk hamutuk 28. Husi ida ne’e hatudu katak funsionamentu orgaun Prezidensial Republika, ita nia Prezidente hala’o nafatin ninia knaar, kompetensia iha area relasaun internasinál,” dehan Fernando Gusmão liuhosi konferénsia imprensa iha Luz Claritas Farmosa, Kinta 10/03.
Alende ne’e nia mos koalia katak index demokrasia globál, Democracy index tinan 2022 hatudu katak Timor-Leste tama nu’udar “Seven Most Robust Democracy in Asia and Australia,” katak iha rejiaun Asia no Australia Timor-Leste maka nasaun ne’ebé tuur iha pozisaun da-hitu entermus demokrasia.
Iha nivel rejiaun Asia no Australia Globál Democracy index nia lista ba nasaun sira ho demokrasia ne’ebé diak liu maka Australia, Correia do Sul, Japaun, Malaysia, Nova Zelandia, Taiwan no Timor-Leste.
“Iha index demokrasia ninia, katak nasaun ida ne’ebé maka tama kateoria demokratiku tebes, iha Asia pasifika ne’e iha nasaun kuaze 40 resin mas ita tama iha númeru 7, siginifika katak, demokrasia buras loos iha ita nia rain, ita haree iha ita nia sosiedade ema hotu bele espresa sira nia hanoin, liberdade de espresaun no laiha órgaun ida, liuliu Prezidente Republika maka atu bandu ba liberdade sira ne’e,” nia esplika.
Nune’e Konaba korrupsaun, Timor-Leste nia index mos diak loos. Iha tinan 2021 Timor-Leste nia ranking iha mundu ne’e 82. ne’ebé Timor-Leste diak liu fali nasaun sira hanesan Indonesia, Filipina no iha rejiaun CPLP sira hanesan Brazil no Guinean Bissau.
