Reportajen David da Costa Gusmao
Prezidente da Republika (PR), Dr.Francisco Guterres Lú Olo ho nia espoza Cidália Nobre Guterres vizita monumentu Dom Boaventura, hodi halo omenajen hodi Simu bua malus husi lia na’in sira iha luak Same Manufahi.
“Ohin Simu bua malus Boaventura nian, ne’e simbóliku no simu bua malus ne’e signifika katak, ita simu matak malirin husi ita-nia beialak sira hotu, tanba ne’e mak ohin ami hotu mai iha ne’e, simu matak malirin husi ita-nia beialak sira, liliu Dom Boaventura nian, ne’ebé mak sira hamulak hodi husik hela liafuan ida antes sira husik malus ne’e mai iha ami-nia liman”, dehan Lú Olo hafoin halo vizita ba jardin erois Ossuáriu Luak, tersa 16/11
Nia dehan Dom Boaventura nia istória ema hotu hatene, Xefe estadu la’ós primera vez mak mai iha Dom Boanventura nia fatin, maibé uluk kedas seidauk halo monumentu ne’e, mai ona iha uma Boaventura ninian hodi presta omenajen ba ninia pasadu ne’ebé, hola parte iha istória Timor-Leste ninian ne’ebé lori povu Manufahi hodi hamrik hasoru kolonialismu Portugues sira ne’ebé mak hanehan hela visa avo sira iha tempu ne’ebá.
“Ita Presta homenagen ba Dom Boaventura hodi lenbra nafatin ba jerasaun foun sira, hodi hatene katak Timor-Leste, La’ós uluk ne’e haakruk de’it ba ema hanesan husi rai sira seluk mai, maibé sira mós dalabarak hambrik hodi hasoru maske kbiit no forsa la to’o, entaun prontu sira tenke hetan nia konsekonsia ne’e to’o mate”, hatete PR.
Lu Olo dehan iha 1975 bainhira nia oan no maun alin sira ho nia bei-oan sira hodi hatutan filafali hasoru mutin sira Timor atu ukun rasik an iha altura ne’ebá, liuhusi avo Savier ninian, portantu liuhusi komite sentral Fretilin nian lori obra ida ne’e atu hatutan.Hatutan maibé ho forma sistemátiku, mais organizadu no mais orentada ba objetivu ukun rasik an no iha altura ne’ebá hanesan ema hotu balun hatene no balun la hatene.
“Iha altura ne’ebá Indonesia invade Timor-Leste no halo invasaun rezistensiá ida durante tinan 24 nia laran, hasoru okupasaun militar Indonesia to’o ita hetan fali ita-nia indepedensia ida ohin loron. Portantu Prosesu hirak ne’e hotu ba ita, hatudu katak povu Timor-Leste povu ida ke asuwain, no povu ida Manufahi mós povu ida asuwain ne’ebé kontribuisaun barak liu ba ita libertasaun”, esplika Lú Olo.
Tanba ne’e mak ohin mai tan fali iha fatin ida ne’e hodi halo presta omenajen ba sira hotu ne’ebé mate iha funu laran hodi fó sira-nia vida ba liberdade.
