Reportajen Umbelina dos Reis
Haburas Foundation fasilita estudante University Melbourne hosi Australia halo vizita iha Maubisse Mauloko, estudante haksolok vizita Agrikultór Maubise, Tanba to’os na’in fó fatin livre ba estudante tama to’os laran, hodi ku’u direita kafé, no to’os na’in fo esplikasaun ba estudante, prosesu oinsá mak Komunidade ku’u no tetu ho folin ne’ebé justu.
Jorge Lopes hateten, objetivu lori vizitante sira mai vizita komunidade nia to’os ne’e, atu esplika prosesu ku’u kafé ne’e oinsá ho folin ne’ebé justu, no moos konta tuir katak tinan naruk ona komunidade Maubise-Mauloko kuda kafé maibé ho folin ne’ebé la justu, nune’e komunodade barak mak tesi no sunu tiha sira nia kafé hodi kuda fali modo, repollu no koto.
“bainhira vizitante ne’ebé mai deskansa iha knua HAKMATEK, ha’u sempre konta istoria kona-ba kafé Maubise nian, nune’e vizitante ou turista balun bele promove kafé Timor nian ba nasaun seluk katak Timor nia kafé ne’e kualidade no midar duni.” esplika Jorge Lopes ba estudante university Melbourne, iha segunda-feira, 17/07.
Tuir estudante University Melbourne hosi Australia, Alexandra Sextan hateten, hakarak mai vizita komunidade Maubissi-Mauloko nia moris loro-loron ne’e oinsá, no interese espesifiku ba industria kafé arabi no rebusta nia ne’e oinsá? tanba iha Australia estuda jeografia siénsia rona istoria kona-ba industria etika kafé nian barak liu.
“Entaun bainhira ami mai vizita Maubise hakarak haree no rona direitamente hosi komunidade ne’ebé ku’u kafé iha terenu, no oinsá faan kafé ho folin ne’ebé justu, tanba iha Australia rona kona-ba etika sosa kafé nian nune’e ohin sira to’o duni mai Timor hasoru direita ema kafé na’in, ami haksolok tebes tanba primeira vez iha Timor ema kafé na’in autoriza vizitante tama rasik sira nia kintal.” Dehan Alexandra Sextan, ba Neon Metin, iha knua HAKMATEK Maubise.
Nia konklui, primeiru hemu kafé iha to’os laran ne’e esperiénsia foun ba sira, tanba foin primeira vez hetan oportunidade hala’o viazen iha Timor mak komunidade oferese kafé haruka sira ku’u no hemu rasik iha kintal laran, foin sente lo-loos katak kafé Timor morin no midar loos. Segundu esperiénsia komunidade Maubise simu sira ho kultura orijinal, no agradese tanba sira moos simu matak malirin bua-malus hosi lia-na’in.
Entretantu estudante university Melbourne, Marshall hateten, agradese ba oportunidade ne’ebé komunidade Maubise fó livre ba estudante hodi tun direita ba to’os laran hodi ku’u kafé primeira vez iha sira nia moris, ne’e esperiensia furak ba estudante sira. tanba iha Australia to’os na’in la fo livre ema tama arbiru to’os laran só to’os na’in mak bele tama. Iha Australia bainhira ema fó sertifikadu ba ku’u kafé page rest nia ba kafé ruma ne’e tanba liu hosi produsaun hodi faan kafé iha rai liur no rai laran, tuir duni etika nune’e fo folin ne’e justu ba agrikultór sira.
“Ita moos labele obriga labarik sira atu hamoos to’os laran nune’e labele fo impaktu ba labarik ki’ik, ezemplu seluk ema mai ku’u kafé iha ita nia to’os laran ita la selu ne’e signifika laiha etika no la justu, tanba prosesu hetan sertifikadu hosi kafé ne’e interesante tebes ba estudante hodi rona hosi kafé na’in.” nia informa
Nia dehan, apresia tebes ba maun Jorge Lopes nia esperensia no komunidade ne’ebé iha inisiativa rasik hodi hasa’e kualidade kafé nian, tanba liu hosi hasa’e kualidade kafé nian bele fó benifisiu ba kafé na’in, organizasaun balun ne’ebé Jorge hasoru halo festival ne’e hakarak sosa kafé tenki ba sosa direitamente hosi komunidade, nune’e bele hatene katak kafé ne’e mai hosi komunidade ne’ebé?
