Reportajen Joanina Casemiro
Inan-faluk Clementina Amaral ho idade 76 moris no sofre moras lepra tinan 48 ona iha área rural, Aldeia Amanun, Suku Manelima, Postu Administrativu Laclubar, Manatuto. Nia labele halo servisu tan moris nu’udar difisiénsia, tau matan de’it hosi família sira.
“Ha’u moris mai la’os ho kondisaun moras lepra kedas lae, maibé iha funu nia laran iha 1975 ami halai tanba funu, halai to’o iha tasi-feto ne’eba, depois ami fila-fali atu rende iha Laclubar kota, depois toba kalan ha’u komesa sente katak moras ida atu kona ha’u, depois ami rende tiha ha’u komesa moras, entaun iha momentu ne’e ami nunka ba konsulta, depois ami hemu de’it ai-moruk Timor ka tradisional de’it maibé la di’ak nafatin.” Kotan Inan-faluk ne’e ba Neon Metin, 15/07.
Nia dehan, hafoin hemu ai-moruk tradisional dala rua no ai-moruk ne’ebé simu iha ospital momentu ne’eba maibé ladi’ak nafatin to’o ohin loron. Nia sente triste tanba hetan ona moras ne’e iha tinan 48 nia laran, no durante ne’e servisu saída de’it iha uma laran nia labele kaer ona tanba ho kondisaun moras. Inan-Faluk Clementina haktuir, durante ne’e nia labele la’o atu halo konsulta ba nia aan tanba nia kondisaun liman no ain tuuk hotu, hatais xinelus mos la di’ak, tanba ne’e nia iha uma de’it, nia dehan kareta ospital nian iha atu transporta nia maibé labele to’o nia knua tanba estrada mos aat, no karik nia la’o ho distánsia ne’ebé dook mos nafatin impaktu ba nia ain, tanba sama kona fatuk ran.
“Enfermeiru sira hosi Laclubar ne’e sempre lori ai-moruk ba fahe tama sai uma, konsege sira mos hetan ha’u, sira fo ai-moruk ha’u konsege hemu maibé la pasa nafatin to’o ohin loron. Konaba kondisaun uma normal hela tanba hela ho família ida-rua, maske faluk hotu maibé bele hare fali ha’u hodi bele fo han ha’u kalan-loron, tanba ha’u rasik la bele halo servisu ba ha’u”, Nia konta.
Nia informa, durante ne’e nia hetan ajuda hosi Madre no Enfermeiru sira hosi Laclubar de’it, apoiu ne’ebé hetan hosi Madre sira mak hanesan fos, mina, deterjente no sabaun. Ajuda hosi Enfermeiru sira mak hanesan fo osan $20 hodi hola ai-moruk. Foin da-dauk vizita hosi Prezidente da Repúblika iha Laclubar, sira haree nia no lori ajuda mos fos, mina, deterjente, sabaun, masi-midar, masin-mer no dosi balun.
Nune’e nia husu ba governu foun ne’e atu tau matan ba ema moras sira iha área rural, liu-liu sira ne’ebé sofre moras ne’ebé difikulta ba sira nia aan, servisu no iha uma de’it.
“Husu ba governu foun mai tenke tau mos matan mai ami ema ho moras lepra sira ne’ebe hela iha área rurais, tanba ami ne’ebe moris ho kondisaun moras lepra iha área rurais ne’e hosi parte governu nian nunka mai haree ka hetan apoiu to’o ohin loron.” Nia husu ba governu konstitusional da-9.
Inan-Faluk Clementina iha maun-alin na’in 7 maibé na’in 5 mate ona, hela sira na’in rua de’it ona.
