Reportajen Juvinal Cabral
Eskola Baziku Fillial (EBF) Abo-Lir, posto administrativu Quelicai menus manorin maske iha materia hamutuk sia mak hanesan lian Tetun, Portugues, Matematika, Sienscia Sosial, Siénsia natural, arte e cultura, relijiaun, edukasaun fízika no saúde maibé durante ne’e iha Manorin na’in tolu de’it mak hanorin sala neen, no matéria balun la hanorin.
Ba Neon Metin estudante Idalina Soares ne’ebe agora tur iha klase 6 hateten sira laiha Manorin ne’ebe hanorin Portugues Siénsia sosiál, Natural, Matemátika, Saúde tanba manorin nain tolu de’it, no materia hirak ne’ebe la hanorin, fo sai de’it iha ezame.
Iha fatin hanesan estudante Nelson dos Santos Soares mos haktuir, sira nia preokupasaun liu mak materia sira, Manorin la hanorin hotu maibe ezame primeiru períodu la’o, sira labele prienxe perguntas balun.
“Ami hakarak husu ba Ministériu Edukasaun atu haruka mestre balun mai hanorin ami, tanba matéria balun mestre la iha,” estudante sira kestiona
Iha fatin hanesan estudante Ambrosio Soares mos haforsa tan, durante ne’e materia balun de’it mak tama tanba mestri ida hanorin sala rua inklui pre-eskolar hamutuk, Manorin nain rua ne’e fahe sala klase 3-4 hamutuk 5-6, mos hanesan ho nune’e sira susar aprende
Ho situasaun ida ne’e Neon Metin halo konfirmasaun ho Koordenadora EBF ABO-LIR, Ricardina dos Santos nia haktuir kona-ba ezame primeiru períodu nian, buat hotu lao ho di’ak, nia rekoñese katal materia mak atraza uitoan, tanba professor sira na’in tolu de’it.
Koordenadora EBF ABO-LIR, Ricardina dos Santos. [Foto: Juvinal]
“Ami presiza tebes Manorin sira ne’ebé tuir teste, balun pasa ona karik bele transfer mai ami nia eskola EBF ABO-LIR tanba menus tebes Manorin” dehan Koordenadora iha nia edifísiu EBF ABO-LIR 23/04/2024.
Nia hatutan Manorin sira hanorin mos atraza, sira labele duni tuir tempu ne’ebe iha, tanba Manorin iha nain tolu deit. Manorin ida akompaña sala rua, estudante balun hetan valor aat
“Ami fo ezame ne’e terseiru ano, ami fahe uluk pontus ba sira, depois sira tuir servisu resposta perguntas sira ne’ebé ami fo, depois mak ami fahe tan kuatru ano ne’e Professor ida de’it, ba Kintu no Sestu ano mos hanesan”, dehan Koordenadora EBF Abo-Lir.
Iha eskola EBF Abo-Lir estudante total hamutuk 94 pessoas, mane 40 no feto 54. Iha eskola refere Professor ida mak permanente uluk, no mestra nain rua foin lalais mak tama ba permanente osan ne’ebé sira simu kada fulan $275.00 ema ida.
Iha fatin hanesan Professor Pedro Cabral (Maquino) hanesan mos veteranu dezmobilizadu, nia sente preokupa tebes, tanba nia hahu hanorin iha eskola EBF Abo-Lir iha tinan 2006 to’o agora, Professor menus nafatin hela de’it, sira nain tolu mak hanorin sala neen inklui pre-eskolar, iha 2018 – 2023 ne’e professor nain tolu mak fila ba mundu seluk ona
Professor Pedro Cabral (Maquino). Foto: Juvinal
“Foin lalais hapara tiha professor kontratadu 2023 nain rua hela ami nain tolu de’it mak hanorin, kuandu pre-eskolar nia Professor nain rua la mai tan ha’u hanorin hamutuk hotu primeiru ano no segundo ano,” dehan Professor ‘Maquino’ iha eskola EBF Abo-Lir
Iha Sorin seluk Carlito da Costa nu’udar Diretór Báziku Centro Laisorolai hateten tuir situasaun ne’ebé estudante EBF Abo-Lir infrenta kona-ba ezame primeiru periodu ninian ne’e geralmente ema hotu akompanha katak implikasaun ne’e akontese tanba Ministeriu edukasaun hapara hotu professor kontratadu tinan 2023 nian
“Preokupasaun eskola EBF Abo-Lir nian ne’e Diretór Munisípiu Baucau, asesu liu husi media entaun ha’u ho Diretór too iha fatin, husu klarifikasaun los duni iha ne’eba prosesu aprendizajen ladun lao másimu, tanba estudante total 94 pesoal, maibe professor nain tolu de’it,” dehan Diretór iha nia edifísiu Centro Laisorolai
Carlito da Costa nu’udar Diretór Báziku Centro Laisorolai. Foto: Juvinal
Diretor Carlito mos informa dezde Diretór sesante seidauk koloka, Professor ba eskola EBF Abo-Lir razaun mak governu seidauk prepara kondisaun uma (rumah dinas) ba mestre sira, bainhira koloka ba fatin refere, mestre sira atu ba hela ho se, problema seluk mak dalan ne’ebé loro-loron mestre sira asesu, implika tebes ba sira nia vida estrada at, no problema Natureza iha Abo-Lir.