Home Uncategorized Governu Asina Akordu Koopersaun Ho Woodside Kona-Ba TLNG1 Atu  Dezenovolve Greater Sunrise

Governu Asina Akordu Koopersaun Ho Woodside Kona-Ba TLNG1 Atu  Dezenovolve Greater Sunrise

113
0
Ministru Petroleu no Rekursu Minerais (MPRM) Francisco da Costa Monteiro (Foto-David)

Reportajen David da  Costa

Governu liu husi  Ministru Petroleu no Rekursu Minerais (MPRM) ohin asina akordu koopersaun Woodside Energy, Ltd. kona-ba projetu TLNG1 (Timor-Leste Liquefied Natural Gas ou Gás Naturál Likifeitu Timor-Leste) no Gazodutu  no Dezenvolvimentu Kampu Greater Sunrise.  

Ministru Petroleu no Rekursu Minerais (MPRM),  Francisco da Costa Monteiro, hateten,  ohin ne’e loron daruak eventu ida ba loron tolu nian bolu simeira ba enerjia, mais ida ne’e foka liu ba oil gás, mining ho bisnis forum, horsehik ne’e hahú ho lansamentu ba segunda ronda tender ba bloku minerais nian, ohin  foku ba minerais nian. Tanba ne’e ohin sei asina akordu ho Woodside atu foka ba Liquefied Natural Gas (LNG) Timor-Leste nian.

“Ohin ita asiste, MPRM enome governu  asina akordu kooperasaun ida ho Woodside atu foka ba LNG Timor nian, ne’ebé Timor-Leste iha tinan barak halo tiha ona servisu, kontinua estuda sira ne’ebé nesesáriu halo preparasaun lubuk ida ona,” dehan Ministru Petroleu no Rekursu Minerais (MPRM),  Francisco da Costa Monteiro ba jornalista sira iha JL Word, area branca metiout, Tersa 25/11.

Nia subliña “Ita konvida hela Woodside sira hakarak ona, sira mak espresa sira nia hakarak ne’e hodi bele partisipa iha ita nia prosesu ne’e, hodi ikus mai ita sei loke buat hotu-hotu, entermus ita nia estudu sira ne’e ikus mai sira mós bele halo desizaun ida definitivu ona iha tinan oin kona-ba dada kadoras mai ne’e ka la’e, ka sira hakarak partisipa dada kadoras mai ne’e”.

Nia argumenta, ne’ebé prosesu mak ida ne’e duni, ne’e hanesan sai tiha eventu ida, maibé simeira ne’e rasik lori ema barak husi investór sira, espesialista sira husi nasaun barak tebe-tebes mais 20 nasaun mak iha ne’e hodi bele diskute fahe informasaun, no mós halo koneksaun ne’e atu bele halo investimentu iha ne’e ka bisnis sira bele forma parseiru.

Nune’e mós Prezidente Repúblika (PR) José Ramos Horta kontinua nafatin reafirma no mós konfirma Timor-Leste nia pozisaun kona-ba dada kadoras mai Timor-Leste. Tanba ne’e tinan oin  Timor GAP ho nia pasrseiru Woodside sei halo prefurasaun posu ida, hamutuk ho investor finder ida husi Austrália.

“Tinan oin Timor Gap ho nia parseiru sira hanesan Woodside sei halo perfurasaun posu ida, depois hamutuk ho finder mós sei halo perfurasaun no mós halo dezenvolvimentu ba kampu ida naran Jahal tasi nian sira mós sei halo perfurasaun hamutuk ho nia parseiru ba konsorsiu sira ne’e ita haree kona-ba petroleu nian ne’e,”nia esplika.

Maibé iha maneirus ne’e mós halo servisu bara-barak hela tinan ida ka tinan rua oin mai Timor bele halo dezenvolvimentu balun-balun.

Iha fatin hanesan, Vise-Prezidente Ezekutivu Dezenvolvimentu Tékniku no Enerjétiku Woodside Energy, Julie Fallon hateten, ida-ne’e onra ida atu hamutuk ho Governu Timor-Leste bá okaziaun importante ida-ne’e. Tanba Asinatura akordu Kooperasaun entre Ministériu Petróleu no Rekursu Minerais Timor-Leste no Woodside Energy hatuur pasu signifikativu ida iha jornada kompartida ida hodi loke valór kampu gás Greater Sunrise.

Tanba Akordu ida-ne’e reflete espíritu kolaborasaun no boa-fé ba kompromisu koletivu ida atu avansa ho konseitu LNG ida ne’ebé bazeia iha Timor no bele fó benefísiu ekonómiku no sosiál bá povu Timor-Leste, kria oportunidade bá kresimentu rejionál.

“Tuir Akordu ida-ne’e, ami sei avansa ho estudu tékniku no komersiál sira bá dezenvolvimentu LNG greenfield ida. Atividade sira ne’e sei la’o paralelu ho negosiasaun ne’ebé hala’o hela kona-bá enkuadramentu fiskál no regulatóriu sira, hodi garante katak ita harii fundasaun ida ne’ebé metin, sustentável, no atrativu bá investimentu,” nia subliña.

Julie Fallon rekoñese kapasidade lideransa Governu Timor-Leste nian ne’ebé ho dedikasaun tomak atu forma futuru ida ne’ebé hametin seguransa enerjétika, aselera dezenvolvimentu ekonómiku no kria oportunidade bá komunidade lokál.

Entertantu iha Sorumutu Estraordináriu Konsellu Ministrus, iha loron 22 fulan-novembru tinan 2025,  iha Palásiu Governu Dili, no delibera hodi fó poder tomak ba Ministru Petróleu no Rekursus Minerais, Francisco da Costa Monteiro, atu, hodi Governu nia naran, asina Akordu Kooperasaun ho Woodside Energy, Ltd. kona-ba projetu TLNG1 (Timor-Leste Liquefied Natural Gas – Gás Naturál Likifeitu Timor-Leste) no Gazodutu  no Dezenvolvimentu Kampu Greater Sunrise.  

Akordu ida-ne’e aliña ho Governu nia esforsu estratéjiku sira atu valoriza rekursus naturais nasionál  nian, tuir Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu 2011-2030 nian, no hatudu pasu importante ida ba avaliasaun téknika, komersiál, no regulatória konjunta kona-ba futuru unidade LNG ida iha territóriu Timor-Leste. 

Negosiasaun sira ne’ebé hala’o hosi Ministériu Petróleu no Rekursus Minerais ho Woodside Energy, ne’ebé na’in ba parte husi kampu Greater Sunrise nian, kria ona kondisaun nesesária hodi formaliza kooperasaun ida-ne’e, ne’ebé fó dalan hodi halo estudu kle’an ne’ebé esensiál ba dezenvolvimentu projetu ne’e.

Ho desizaun ida ne’e, Governu avansa iha prosesu implementasaun ba vizaun ida ne’ebé buka atu reforsa industrializasaun enerjétika nasionál, promove diversifikasaun ekonómika, no garante katak benefísiu husi rekursus Greater Sunrise nian sei kontribui direta ba dezenvolvimentu nasionál.

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here