Home Feature COVID-19: Teresa Tama Sai Uma Husu Foos Ba Tein, Hosi Moris Kiak...

COVID-19: Teresa Tama Sai Uma Husu Foos Ba Tein, Hosi Moris Kiak ba Kiak Liután

7637
0
Teresa Pinto (53), tur iha parte liman los, hetan entrevista hosi Jornalista Neon Metin, Shanti LDA (Foto: Frans JDA)

Reportajen Santina Lucia da Costa

Ema barak mak hetan moris susar bainhira tama ba situasaun estadu emerjénsia ba COVID-19 ne’e. Maibé ema barak mos mak moris susar kedas ona bainhira estadu emerjénsia ba COVID-19 ne’e seidauk akontese. Teresa Pinto mak ema ida moris kiak kedas ona, ho rendimentu família $50 kada fulan, la tuir saláriu minimum governu nian. Estadu emerjénsia ba COVID-19 ne’e halo Teresa monu kiak liután, tanba lakon nia servisu mak hatutan nia família nia moris, no lakon nia dignidade nu’udar ema.

Situasaun emerjénsia halo Teresa Pinto tenke lao tama sai uma hodi husu ema nia tulun. Teresa halo ida ne’e durante fulan ida ona. Nia lao ho nia oan lori plástiku husu ema fó foos no balun fó osan. Nia  lao ba Merkadu Manleu nian, no ba liu Tasi-Tolu ne’e de’it, la ba tan fatin seluk.

“Hau lao buka ema nia uma husu foos, tan kabun. Bainhira ha’u lao isin kolen, ha’u tur tiha uitoan, ne’e mak lao tan. Bainhira ha’u lao ema fó foos, ha’u lori mai te’in sasoro mak han, osan laiha atu hola modo. Hau lao husu foos iha uma-uma ne’e durante fulan ida ona,” Teresa Pinto konta tuir nia susar ba Neon Metin ho matabeen, (22/04) iha Aldeia Lisbutak, Manleu, iha Dili.

Maibé la’os ema hotu-hotu fó foos uitoan ba Teresa. Balun la fó, ho razaun katak agora ne’e estadu emerjénsia. Ne’e los duni, tanba situasaun estadu emerjénsia ne’e afeta ema hotu barak nia moris. Balun fó netik osan no ne’e tulun Teresa sosa mós buat seluk. 

“Hau lao mak hetan kolega ruma, sira fó netik osan kuarter ka lima pulu sen. Hau lori ba uma hola netik, foos lata ida ka rua, no mós sabaun, sampho, rinso, hodi hariis no fase roupa. Se ha’u la lao hanesan ne’e se mak atu fó han,” hatutan Teresa Pinto.

Antes situasaun estadu emerjénsia, Teresa Pinto servisu iha ema nia warung. Nia simu osan fulan ida dolar $50. Nia simu duni osan ba nia servisu iha fulan 2 nia laran, Fevereiru no Marsu nian. Loloos ne’e nia laran metin katak Abril ne’e nia atu simu tan osan. Maibé warung taka tiha ona tanba estadu emerjénsia.

 “Hau serbisu iha warung, hau nia saláriu fulan ida $50. Osan ne’e simu mai atu sustenta uma laran la sufisiente. Depois labarik na’in hirak kedas, ha’u sustenta halo nusa? Ha’u hola ha’u nia presiza mós la to’o, no han, hemu mós la to’,” konfesa Teresa Pinto.

Teresa nia moris sai todan tanba moris ho oan na’in 6, oan mane na’in 3 (na’in 1 mate tiha), oan feto na’in 3. Agora daudaun oan na’in 2 mak eskola, 1 iha eskola sekundária no 1 iha eskola primária, oan sira seluk la eskola. Teresa nia katuas hola tan feto seluk, no nunka haree Teresa ho nia oan sira. 

Teresa  husu ba governu se bele ajuda netik nesesidade báziku  ami kbiit laek iha Estadu Emerjénsia ida ne’e. Nu’udar feto, serbisu iha warung fulan ida hetan de’it osan $50, maibé agora daudaun estadu emerjénsia tiha ha’u labele halo buat ida.

Banku Mundial nia padraun ba moris kiak mak ema ida manan osan menus hosi $1.50 cent loron ida. Teresa ho nia oan sira tama iha kategoria ida ne’e hamutuk ho 42% populasaun mak moris iha kiak nia laran. Se karik $50 ne’e fahe ba Teresa nia oan sira, ema ida hetan de’it $0.25 cent resin loron ida. Osan ida ne’e la to’o atu halo Teresa ho nia oan sira bele moris ho dignu. Ema seluk nia oan preokupa kona ba nutrisaun hahán nian, ba Teresa importante iha netik buat ruma ba han.

Estadu emerjénsia estende ona ba fulan ida tan. Se governu implementa ona subsídiu $100 ka kada família ne’e lalais sei tulun duni Teresa ho nia oan sira. Maibé se karik implementasaun ne’e presiza tempu, Teresa ho nia oan sira sei sofre tebes. Sira moris kiak ona, no monu tun liután ba moris kiak nia okos. 

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here