Home Notisia EE Datolu Limita Direitus, Liberdade no Garantias, Lu Olo: Nafatin Fo Liman...

EE Datolu Limita Direitus, Liberdade no Garantias, Lu Olo: Nafatin Fo Liman Ba Malu

1232
0
Prezidente da Republika, Dr. Francisco Guterres Lu Olo. [Foto: Santina Lucia da Costa | 28.05.2020]

Reportazen Santina Lucia da Costa

Prezidente da Republika, Dr. Francisco Guterres Lu Olo renova ona Estadu Emerjensia daruak nia. Liu hosi deskursu Prezidente da Republika hateten governu mak sei foti medida espesífiku, atu la husik moras Covid-19 tama tan iha ita-nia rain no karik tama, sei foti medida oinsá de’it, atu moras ne’e labele da’et ba komunidade, liu hosi medida prevensaun no kontensaun.

Prezidente da Republika hateten iha artigu 44 Konstituisaun RDTL fó direitus, liberdades no garantias ba sidadaun sira. Purezemplu, sidadaun ida-idak iha direitu no liberdade atu halo movimentasaun, lao ba mai iha Timor-Leste tomak, tuir ninia hakarak no nesesidade.

Artigu ne’e fó mós direitu ba sidadaun ida-idak  tama  no sai husi Timor- Leste, iha tempu ne’ ebé de’it, tuir hakarak no nesesidade ne’ebé de’it.

Direitus sidadaun sira-nian hatama iha Konstitisaun, liuhusi artigu oioin. La iha Lei seluk ka ema ka partidu ka organizasaun ne’ebé bele hasai, limita ka suspende direitu sira ne’e.

Ho de’it Deklarasaun Estadu Emerjénsia hosi Prezidente Repúblika, ne’ebé bazeia ba artigu 25 Konstituisaun RDTL, mak  bele suspende ka limita direitus, liberdades no garantias ne’ebé Konstituisaun fó ba sidadaun sira.

Tuir Prezidente nia hanoin katak salva povu nia vida mak sai prioridade dahuluk, nu’udar Prezidente hotu-hotu nian no ba ema hotu, tamba ne’e mak ha’u renova dala tan Estadu Emerjénsia.

Renovasaun daruak ba Estadu Emerjensia, sei limita direitus, liberdade no garantias to’o 26 Junhu 2020 hanesan sirkulasaun internasional katak hatuur kontrolu sanitatiu iha portu, aeroportu no iha postu sira no fronteirai-rai, governu sei halao nafatin medida sira, atu asegura merkadoria sira tama nafatin hosi rai liur no servisu esnesial sira lao nafatin.

Direitu ba rezistensia, ho estadu emerjensia direitu ida ne’e sei limita tebes, sidadaun sira tenki simu órden, hatún husi autoridade públika, kompetente durante Estadu Emerjénsia. Biar la gosta sidadaun hotu-hotu tenke hatuir órden.

Prezidente Lu Olo mos hateten hanesan periodu rua liuba, Estadu Emerjénsia ba períodu ida ne’e, labele afeta liberdade ba espresaun no informasaun no labele mós afeta prinsípiu Estadu unitáriu ka kontinuidade territoriál Estadu nian.

Ba períodu Estadu Emerjénsia datoluk ne’e, tribunál sira sei hala’o nafatin sira-nia kompeténsias no funsoins, maibé presiza mós kumpre norma Konstitusionál no legál sira-ne’ebé mak regula Estadu Emerjénsia.

Durante Estadu Emerjénsia, sidadaun sira iha direitu nafatin atu hetan asesu, la’ós de’it ba tribunál sira, maibé mós ba Provedór Direitus Umanus no Justisa, tuir Lei jerál kona-ba sira-nia direitus, liberdades no garantias.

Sidadaun sira bele hato’o keixa bainhira sente afetadu hosi hahalok  inkonstitusionál ka ilegál ruma.

Organizasaun Mundial Saúde aviza ona katak umanidade tomak sei hasoru nafatin risku hetan moras hosi koronavírus foun ne’e.

“Ita seidauk manán funu hasoru moras ne’e enkuantu koronavírus, ne’ebé kauza Covid-19, sei moris iha ema ruma nia isin, biar la hatudu sinál moras”, hateten Lu Olo

Xefe Estadu husu ba governu atu tau matan ba pontu entrada hotu-hotu, la’ós de’it iha fronteira-rai, portu no aeroportu maibé iha mós fatin-sira seluk, iha tasi-ninin.

Prezidente Lu Olo hatoo lia menon katak importante fahe nafatin matenek ba malu no fó liman ba malu nafatin,  bainhira hamutuk, ita bele hakaat dezafiu ne’ebe de’ it.

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here