Reportajen Silvino Freitas
Lixu husi sidade Dili ne’ebé saneamentu munisípiu Dili raut hodi fakar iha lixu fatin tibar ne’ebé antes ne’e sai preokupasaun ba komunidade suku tibar tanba lixu dois no sunu suar hodi fo impaktu ba komunidade, dadaun ne’e governu kontrata ona kompaña China Harbour atu halo modernizasaun ho teknolojia modernu hodi dezenvolve ba gas biometria, maibé kompaña refere la tau atensaun ba rai rahun hodi afeta komunidade hetan moras no balun labele halo sira nia negosiu hanesan faan kioske.
Joaquim Almeida komunidade aldeia Fatunia suku Tibar ne’ebé rezidente besik fatin lixu tibar dehan, bainhira sira halo komparasaun ho antes ne’e iha diferente tanba antes ne’e bainhira karreta sira ba fakar husik de’it halo lalar barak no lixu balun fakar tutuir dalan hodi fo impaktu ba komunidade sira bele hetan moras.
“Agora ne’e senti di’ak uituan tanba lalar mós menus foer mós laiha ida ne’e mak di’ak ba ami ne’ebé pertense ba aldeia Fatunia Tibar ne’e” dehan komunidade Joaquim iha aldeia Fatunia Tibar, (14/12).
Nia dehan tan, antes ne’e lalar ne’ebé barak halo labarik sira hetan moras oioin tanba impaktu husi lalar ne’ebé hobur lixu, nune’e mós kuandu lixu laran nakonu sira tenke fakar de’it balun iha liur, nune’e sira kompara entre uluk no agora ne’e di’ak ona ba sira ne’ebé hela besik fatin lixu.
Miranda dos Santos komunidade Fatunia ne’ebé hela besik fatin lixu sente preokupa ho rai-rahun ne’ebé prejudika sira nia atividade faan kioske no fo mós impaktu la di’ak ba sira nia saúde, tanba kompaña la iha konsensia atu rega estrada sira ne’ebé nakonu ho rairahun, nune’e sira husu ba kompaña ne’ebé halo konstrusaun iha laran ne’e la’ós dehan atu taka dalan, rega netik dalan tanba sira la tahan ho rairahun.
“kompaña la rega ami mak rega rasik, estrada ne’e problema rairahun mak makaas liu udan hanesan ne’e ami tuur sei di’ak la udan ami tuur iha ne’e mós la di’ak” dehan Miranda ba jornalista sira iha hela fatin Fatunia Tibar.
Miranda preokupa ho rairahun tanba susar ba sira atu loke sira nia kioske hodi faan sasan tanba impaktu husi rairahun sira ne’e nia labele faan nia sasan, halo nia preokupa tebes tanba sasan ne’ebé sira faan mai husi osan kreditu, nune’e rairahun sira ne’ebé suar makaas halo sira ho sira nia oan sira hetan moras hanesan mear, isin-manas no inus-been.
Fatin hanesan Xefe Suku Tibar Marcelino Correia apresia ho kompaña ne’ebé dadaun ne’e hala’o hela konstrusaun ba hadi’a fatin ho modelu tekonolojia foun iha Tibar tanba bele hamenus ona dois no lalar sira ne’ebé antes ne’e sai preokupasaun ba komunidade Fatunia Tibar, problema ne’ebé nia rekoñese mak dalan ne’ebé atu tama ba laran karreta ne’ebé halo konstrusaun tama laran kuandu iha udan uituan ema la’o la di’ak.
“Udan kuandu para de’it loron balun tao sira ne’e maran hotu komunidade sira han rairahun sira sente la di’ak ne’e tanba rairahun ida ne’e problema ba komunidade ne’ebé hela iha estrada ninin” dehan Xefe Suku Tibar Marcelino Correia ba jornalista sira.
Nia dehan tan, komunidade nafatin kestiona kona-ba problema ne’e maibé kompaña nafatin husik rairahun sira hodi suar, enkuantu komunidade ne’ebé hela besik lixu fatin tibar ne’ebé afeta ba rairahun ne’e kuaze 500 uma-kain.
