Home Notisia Ofisialmente TL sai Membru ASEAN, PM Xanana: Afirmasaun Forte Ba Viajen Marka...

Ofisialmente TL sai Membru ASEAN, PM Xanana: Afirmasaun Forte Ba Viajen Marka reziliénsia, determinasaun, no esperansa

452
0
Primeiru Minstru , Xanana Gusmao. [Foto: Media PR]

Reportajen  David da Costa

Ohin Serimónia abertura bá Simeira  organizasaun rejionál Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian (ASEAN)  nian bá dala-47 no Simeira sira ne’ebé iha relasaun ho tema “Inkluzividade no Sustentabilidade” hala’o mós asinatura deklarasaun hodi marka admisaun formál Timor-Leste (TL) nu’udár Estadu membru ASEAN bá dala-11,

Iha Serimónia abertura Simeira ASEAN bá dala-47 prezide direta hosi Prezidente atuál Primeiru Ministru Malázia, Dato’ Seri Anwar Ibrahim no Xefe Estadu ho monarkia hosi Estadu membru ASEAN 10 mak ofisialmente asina dokumentu kona-bá adezaun Timor-Leste nian.

Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão hateten, ohin istória halo ona no Timor-Leste hetan ona admisaun nu’udár Estadu Membru bá dala-11 hosi organizasaun rejionál Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian (ASEAN). Bá povu Timor-Leste, ida-ne’e la’ós de’it mehi ida ne’ebé realiza ona, maibé afirmasaun forte ida kona-bá viajen ida ne’ebé marka ho reziliénsia, determinasaun, no esperansa.  Bá ASEAN, ida-ne’e maka kontinuasaun hosi vizaun ida: família ida ne’ebé unidu duni hosi nasaun sira, ne’ebé kesi hamutuk hosi valór sira ne’ebé fahe, aspirasaun komún sira, no destinu koletivu ida.

“Lori Governu no povu Timor-Leste nia naran, ha’u hato’o agradesimentu kle’an bá Estadu-membru ASEAN hotu-hotu, bá Prezidente ASEAN, Sekretariadu ASEAN, no ami-nia Parseiru Diálogu sira. Ita-boot nia konfiansa, enkorajamentu, no solidariedade ne’ebé la nakdoko halo loron istóriku ida-ne’e sai posivel,” dehan Primeiru Ministru (PM) Kay Rala Xanana  Gusmão iha Sentru Konvensaun Kuala Lumpur (KLCC), Iha komunikadu  Imprensa  ne’ebe  Neon  Metin sita hsusi Media Gabinete PM ohin, Domingu  26/10.

Tanba ne’e, Timor-Leste nia dalan bá adezaun naruk no iha objetivu. Dezde halo aplikasaun iha 2011, Timor-Leste prepara ona ninia instituisaun sira, reforma polítika sira, no hametin prontidaun – orientadu hosi matenek, apoiu, no pasiénsia hosi ASEAN no ninia parseiru sira. 

“Ami-nia adezaun maka testamentu ida bá ami.nia povu nia espíritu  demokrasia joven ida, moris hosi luta, agora haku’ak era foun ida kolaborasaun no kreximentu nian iha rejiaun ida ne’ebé dinámiku liu iha mundu,” Xefe Governu haktuir.

Taba ne’e,  ohin, ASEAN reafirma ninia vitalidade no ninia inkluzividade. Timor-Leste hamutuk ho haraik-an no ho orgullu, haku’ak tomak valór prinsipál sira ASEAN nian, respeitu bá malu, kooperasaun pasífika, unidade iha diversidade, no solidariedade rejionál.  Timor-Leste haree adezaun bá ASEAN hanesan afiliasaun naturál ida – ne’ebé iha abut iha ninia kultura no jeografia no hanesan imperativu estratéjiku ida bá ninia futuru nasaun nian. Timor-Leste tama iha ASEAN ho kompromisu tomak bá ninia Karta, prontu atu sai membru konstrutivu, pasífiku, no devotu. 

“Ami kompromete atu servisu ho Estadu-membru hotu-hotu atu mantein ami nia rejiaun pasífiku, nakloke, no prósperu, no atu halo parte iha esforsu sira atu harii reziliénsia, hametin unidade, no garante katak laiha ema ida maka husik hela iha kotuk,” Xanana Gusmão subliña.

Bá Timor-Leste, inísiu foun ne’e lori oportunidade imensu iha komérsiu, investimentu, edukasaun, no ekonomia dijitál.  Timor-Leste prontu atu aprende, atu halo inovasaun no atu tane aas governasaun di’ak, hametin instituisaun sira bainhira la’o hamutuk bá dezenvolvimentu sustentável.

No Ida-ne’e la’ós rohan hosi viajen ida, ida-ne’e maka inísiu hosi kapítulu foun ida ne’ebé inspiradór.  Hamutuk, sei avansa ho Vizaun Komunidade ASEAN 2045 nian, ASEAN ida ne’ebé pasífiku, prósperu, reziliente no sentradu iha ema ho Timor-Leste nu’udár kontribuinte ativu.

Iha loron orgullu no selebrasaun ida-ne’e, Xanana Gusmão ko’alia la’ós de’it nu’udár Primeiru-Ministru, lori Prezidente Repúblika Timor-Leste nia naran no povu Timor-oan tomak, maibé agora nu’udár kolega membru família ASEAN nian. 

Primeiru Ministru Malázia, Dato’ Seri Anwar Ibrahim hato’o bem vindu bá Timor-Leste ne’ebé ofisialmente sai ona membru ASEAN bá dala 11.

“Timor-Leste nia entrada istóriku iha ASEAN lori sentidu foun bá vizaun ne’ebé fahe ona hosi rejiaun ne’e,” hateten PM Anwar.

Entertantu iha okaziaun ne’e, entrega mós Prémiu ASEAN 2025 bá Uniaun Federasaun Juventude Kamboja (UYFC) nian.  Simeira sira-ne’e hanesan mós kulminasaun hosi Prezidente Malázia 2025, no sei entrega bá Filipina hodi asume Prezidente ASEAN tuir-mai hahú hosi 1 Janeiru 2026. 

Nune’e iha Serimónia entrega Prezidente  Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian (ASEAN)   nian hosi Malázia bá Filipina sei hala’o iha loron 28 Outubru 2025.

Partisipa iha serimónia abertura Simeira organizasaun rejionál  Asosiasaun Nasaun sira Sudeste Aziátiku nian (ASEAN)  bá dala-47 maka líder xave sira Sudeste Aziátiku  hanesan Primeiru Ministru Malázia, Datuk Seri Anwar Ibrahim, Sultaun no Primeiru Ministru Brunei Darusalam, Sultan Hassanal Bolkiah, Primeiru Ministru Kamboja, Hun Manet,  Prezidente Repúblika Indonézia, Prabowo Subianto, Primeiru Ministru Laos, Sonexay Siphandone, Prezidente Filipina, Ferdinand Marcos Jr, PrimeiruMinistru Singapura, Lawrence Wong Primeiru Ministru Tailándia, Anutin Charnvirakul, Primeiru Ministru Vietname, Pham Minh Chinh, Prezidente Repúblika RDTL, José Ramos-Horta ho Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão.

Alende ne’e partisipa mós hosi parseiru internasionál sira ne’ebé reflete organizasaun ASEAN nia parseria globál mai hosi Prezidente Estadus Unidus, Donald Trump, Primeiru Ministru Xina, Li Qiang, Primeiru Ministru Japaun  Sanae Takaichi, Prezidente Brazil, Luiz Inácio Lula da Silva, Primeiru Ministru Índia, Narendra Modi  partisipas virtual, Prezidente Korea Súl, Lee Jae-myung, Prezidente Áfrika-Súl, Cyril Ramaphosa, Sekretáriu-Jerál ONU nian, António Guterres, Diretora Jerál FMI, Kristalina Georgieva, Prezidente Konsellu Europeu, António Costa, Vise-Prezidente Banku Mundiál bá Ázia Leste no Pasífiku, Carlos Felipe Jaramillo, Prezidente FIFA, Gianni Infantino no konvidadu sira seluk.

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here