Home Saude ANCT-TL Ezije Hasae Presu Tabaku no Haforsa Lei Tabaku

ANCT-TL Ezije Hasae Presu Tabaku no Haforsa Lei Tabaku

763
0
ANCT-TL halo marxa da paz hodi komemora loron nasiona juventude. [Foto: Adroaldo | 18.11.2020]

Reportazen Adroaldo ‘Saretukau’

Alianca Nacional Controla Tabaco (ANCT) hamutuk ho senadu fakuldade Saude hosi Universidade Institute Saude no grupu Juvenil sira organiza marxa da paz hosi jardim Motael lao too Largo Lecidere, hodi komemora loron nasional Juventude ne’ebe mos nudar loron masakre Santa Cruz  no prokolasaun independensia Timor nian ho tema, “Hasa’e Folin Tabaku no Haforsa Implementasaun Lei Tabaku, hodi Proteje Jerasaun Foun nia Saúde”.

Iha atividade marxa ne’e Jerente Aliança Nacional Controlo Tabaco (ANCT), Sancho Fernandes hateten ukun na’in sira tau atensaun ba joven nia problema, joven sira nia mehi no dezafiu sira maibé la tau atensaun ba sira nia saúde.

“Sira tau risku importante sira hanesan HIV/SIDA, Alkohol, nutrisaun no tabaku ni-nian. Iha ita nia aktividade ida ne’e, ita hakarak enkoraja hodi haree asuntu ida mak tabaku, tanba Juventude barak liu mak fuma tabaku iha Timor. Ita haree 70% ho idade 13-15 no 50% ema idade produtivu mak fuma”, hateten Sancho iha Jardin Motael 18/11.

Nia dehan tanba saída mak ita husu atu hasa’e folin tabaku? Iha estimasaun ita hatene tabaku ne’e produtu ida ne’ebé droga aditivu, ema ne’ebé fuma susar nia atu husik.

“Wainhira la iha intervensaun sedu hosi ita nia na’i ulun sira, tinan ida de’it juventude hahú fuma foun ne’e hamutuk 1000”, hateten nia.

Sancho hatutan wainhira joven sira hahú fuma, ne’e nia risku ba sira nia saúde tanba lakohi atu para uza produtu ne’e, tanba iha produtu haat ne’ebé mak aditivu liu mak tabaku, narkotika no seluk tan.

Iha parte sorin Prezidente Conselho Nacional Juventude Timor-Leste (CNJTL), Maria Dadi Magno ne’ebé partisipa iha Marxa ne’e hateten, ANCT iha inisiativa rasik hodi halo ona aproximasaun ho governu no iha tempu badak governu rasik sei hasai rekomendasaun liga ba lei nú. 14/2016 oinsá bandu no atu uza tabaku, liu-liu ba joven sira ho idade minoridade.

“Ita husu atu hasa’e folin tabaku mínimu $5.00, situasaun ida ne’e ita husu ho objetivu katak, hasa’e taxa ida ne’e, bele fo rendimentu ba estadu estratéjikamante no liu-liu mak ita nia joven sira atu minimiza sira konsumu tabaku, tanba ita hatene katak  konsumu tabaku ne’e risku aas, li-liu ba moras la hada’et”, dehan Prezidente CNJTL, iha marxa 18/09.

Nia hatutan ho dadus ne’ebe iha hatudu katak kuaze tinan ida ema 30,000 ne’ebé mak baixa, ita haree númeru mortalidade mos aas, liga ba stroke, atakasaun fuan, tensaun, kankru, diabetes, ida ne’e moras risku la hada’et maibé afeta tebes ba ema nia vida.

Nia informa katak ba oin CNJTL  sei Kontinua ho ANCT luta ba asaun refere, “Se ida ne’e mak estadu iha responsabilidade moral atu konsidera, ita bele dehan la’os susesu maibé ita nia luta ba advokasia iha ona pontu pozitivu ka titik terang“.

Iha Marxa ne’e Dadi husu ba joven sira labele fuma, tanba afeta tebes ba saúde no nu’udar joven transformador tenki halo uluk mudansa ba nia aan.

Iha fatin hanesan Koordenador Grupu Timorese English Club, Marzenio Lopes hateten nu’udar joven ida, nia husu atu hapara fuma tanba sigaru fo impaktu ba joven nia futuru.

” Ita hamriik dala ida tan hodi proteze joven fuma sigaru iha ita nia nasaun. Ita iha esperansa boot motiva ita nia jerasaun foun sira tuir mai atu prevene fuma sigaru, tanba ida ne’e fo impaktu ba joven sira”, dehan Marzenio

Partisipa iha marxa ne’e Koordenadora Grupu Juvenil Joven ba Amizade, Olga de Jesus husu joven sira hapara fuma tabaku tanba ne’e la di’ak ba Saúde no habadak vida.

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here