Reportajen Francisco JDA
Parlamentu Foinsae Nian (PFN) hakarak iha lei mak proteje labarik no foinsae hotu-hotu atu la tama ba situasaun riskus no perigu nia laran, laos deit lei ba deit sira ne’ebe iha riskus no perigu nia laran. PFN hato’o lia hirak ne’e ba Komisaun F iha Parlamentu Nasional mak trata asuntu Saude Seguransa Sosial e Igualdade Generu iha audiensia publik kona ba Projetu Lei Protesaun Labarik no Foinsae iha Riskus no Perigu nia laran, iha Salaun Enkontru Hotel Timor, 8/07.
Iha diskusaun nia laran, Reprezentante PFN, Andre José Manuel Sarmento Paulo, idade 18 (Koordenador PFN), Danazia da Silva Pires (idade 16), no Nedichya Correa Belo (idade 16) expresa sira nia insatisfasaun ho Projetu Lei Protesaun Labarik no Foinsae ne’e.
“Ami ladun satisfas ho Projetu Lei ne’e. Lei ne fo protesaun deit ba labarik sira iha perigu nia laran ona, laos atu proteze labarik sira labele tama ba iha perigu nia laran”, Reprezentante PFN, Danazia da Silva Pires expresa.
Reprezentante PFN sira mos esklarese katak Projetu Lei ne’e la klaru ho idade labarik nian. Projetu lei ne’e hatete idade labarik nian mak 17 ba to’o idade mamuk ka zero, maibe PFN refere ba Konvensaun Internasional Dereitu Labarik nian nebe Timor-Leste hola parte ne’e dehan labarik mak idade 18 ba to’o zero.
Reprezentante PFN ida, Nedichya Correa Belo, mos expresa katak Projetu Lei ne’e rasik la esplika saida mak prevensaun, no mekanizmu prevensaun ne rasik la esplika, Fatin nebe sira presija kontaktu diretamente mos la iha.
Insatisfasaun ba Projetu Lei ne’e laos mai deit hosi PFN maibe mos hosi organizasaun mak monitoriza sistema judisiariu JSMP.
“Presija lei ida universal ba labarik sira hotu, tan Konstituisaun RDTL dehan labarik sira goja dereitu fundamental laos halo lei ba deit labarik sira mak iha risku no perigu nia laran”, Diretora Ana Paula Marcal esplika iha tempu audiensia ho Komisaun F.
Diretora ne’e mos husu atu lei hotu-hotu mak relasiona ho labarik tau hamutuk iha Projetu Lei ida ne’e nia laran. Atu nune’e bele haree konflitus mak akontese entre lei sira mak iha ona. Kona ba idade labarik nian Diretora ne’e aseita ho saida mak PFN hatete.
“Ami konsidera idade labarik nian ne’e ita tenki sura hosi inan nia kabun laran, nia iha direitu ba moris ona. Se tinan ida signifika katak nia moris mai mak ita foin sura. Servisu advokasia ba infantíl sira ne’e diak liu protégé labarik sira iha inan nia kabun laran keadas atu nune’e, inan aman sira mos iha responsabilidade fo protesaun ba labarik. Exeptu ba inan sira ne’ebe moras”, Ana Paula esplika liutan.
Ida audiensia ne’e Presidente Komisaun F Parlamentu Nasional, Deputadu Noe da Silva Ximenes ba Neon Metin hatete katak Projetu lei iha sei faze konsultas no sei konsulta ezbosu ne’e ho ema hotu, rona entidade sira hotu. Entaun husu sira fo sira nia paraser eskrita ruma hodi bele enkopora no harmoniza lei ne’e rasik.
