Home Notisia Tane Konsumidór: Hasae Folin Masin Midar Fó Impaktu Ba Ema Sira Ne’ebé...

Tane Konsumidór: Hasae Folin Masin Midar Fó Impaktu Ba Ema Sira Ne’ebé Moris Ho Saláriu Ki’ik

427
0
Presidente Tane Konsumidór, António Ramos da Silva. [Foto: Filomena | 27.01.2023]

Reportajen Filomena da Conceição

Liuhusi konferénsia imprensa, Presidente Tane Konsumidór, António Ramos da Silva hateten bainhira governu deside hasa’e impostu seletivu ba item haat (4)  liuliu ba masin midar, Tane Konsumidór halo kedas intervensaun, tanba hasa’e folin masin midar bele fó impaktu ba konsumidor sira, tanba iha Timor-Lese iha taxa dezempregu ne’ebé aas, no fó impaktu mós ba sira ne’ebé servisu ho saláriu mínimu.

“Kuandu governu deside hasa’e impostu seletivu ba Item haat, Tane  halo kedas intervensaun direitamente iha dia 18 fulan ida ne’e,  ami halo estudus foti dadus kona-ba impostu seletivu hasa’e  folin masin midar ninia impaktu ba industria kiik sira/Home Industry/Industria caseira,” dehan Prezidente Tane Konsumidór  António, liuhusi konferensia Imprensa, iha sede Asosiasaun  Tane  konsumidór vila Verde, kinta 26/01.

Nia haktuir objetivu husi estudu ida ne’e mak impostu reativu ba item haat liuliu ba masin midar ninian, Tanba Haree nia impaktu direita ba iha konsumidór sira tanba liga ba konsumidór tenke establese faktór rua tan ba poder de kompra liga ba iha salariu minimu no taxa de dezempregu. Metodologia de analize ne’e kauza de efeitu se hasa’e folin masin midar bele afeita direitamente ba konsumidór sira.

Nia haforsa tan, Asosiasaun Tane Konsumidor foti métodu hitu 7, hodi foti dadus no iha produtu balun ne’ebé hetan direita ba folin masin midar ne’ebé sa’e mak hanesan pisang goreng no esteh tanba molok folin sa’e hudi ida fahe ba pedasuk rua maibé agora dadaun fahe ba pedasuk tolu too haat no es tesh antes ne’e folin 25 centavus maibé agora sa’e ba 50 centavus.

“Métodu foti dadus nian mak  Tane Hili produtu 7  hanesan: Pisang goren, bebidas refrigerante, hanesan; Esteh, Dose Kukus, Jus, Bolos, Bolinhos, Sobremesa, no produtus ne’ebé ke ninia baze ida uza masin midar. Dasus sira ne’e foti iha  fan fatin  sira hanesan:  pisang goreng iha Rotunda Comoro no Bebora, warung Marko-top iha Vila verde, Paramita Backry Akadiruhun, W4 Hudi laran, Amy Backry Colmera,” Nia Esplika.

Nia esplika tan, Iha Produtu balun hetan ninia impaktu direta ba folin masin midar ne’ebé ke sa’e  mak hasesan pisang goreng, Esteh, Dose kukus.  Pisang goreng, ninia impaktu hatun ninia kuantidade, molok folin sae, uluk hudi  ida fera fahe ba rua, maibe oras ne’ e dadaun fahe ona ba 3 ka 4, ninia impaktu ba konsumidór hahú komplain, tanba iha ona mudansa bainhira konsumu produtu pisang goreng. Tanba antes ne’e Esteh folin 25 centavus maibé agora sa’e ba 50 centavus ninia aumentu 100%.Produtu sira seluk hanesan Sobremesas,  Bolinhos nafatin ho razaun  tanba atu produs sobremesas  no bolinhos preisa item barak laos masin midar deit.

“Folin masin midar ne’ebé  dadaun sa’e  bele fó impaktu ba direitu konsumidor sira nia tanba konsumidor barak mak moris ho vida agrikultor, tanba Salariu minimu kiik-ho rendimentu kiik liu ba sira ne’ebe iha servisu,ho salariu minimu $115,00 no balun $150,00 ninia implikasaun direta ba poder ba sosa sasan (poder de compra) tun.  Taxa desempregu áas iha Timor-Leste, Populasaun Timor oan ne’ebe barak liu mak idade potencial husi 18- 40, barak liu mak servisu la iha (desempregu) ninia impaktu direta ba konsumidór barak liu mak la iha kbiit naton ba sosa produtu sira ba konsumu,” Nia Subliña.

Alende ne’e, Tane konsumidór husu ba operadór ekonómika atu labele aproveita situasaun hodi  hasa’e produtu seluk,  tanba dadaun ne’e iha item haat deit mak sa’e hanesan masin midar, bevidas alcolicos no iha produtu ne’ebé midar barak. Se produtu seluk mak sa’e parte husi Tane konsumidór foti husu para autoridade sira atu haree halo inspesaun ne’ebé ke iha regular atu haree operadór ekonómika. Husu mós ba komérsiu  iha dekretu lei ba presu justu nian ba sira ne’ebé faan produtu tutan labele liu 1% .

Print Friendly, PDF & Email

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here