Reportajen Silvino Freitas
Asosiasaun HAK halo audénsia ho Parlamentu Nasionál Komisaun A, trata asuntu Justisa no Konstitusionál hodi hato’o deskobrimentu husi rezultadu monitorizasaun iha prizaun Bekora, Gleno no Suai, nune’e husi deskobrimentu ne’e HAK rejista fasilidade infraestrutura prizaun ne’ebé halo de’it reabilitasaun ba uma ne’ebé lembransa husi Indonesia nian, no ekipamentu transporte, laiha separasaun ba dadur sira inklui asisténsia legál ba dadur sira.
Tuir Vise Diretór HAK, Antonino de Limas dehan, servisu monitorizasaun ne’ebé durante HAK halo liuhusi vizita ba prizaun iha munisipiu 3 Dili, Ermera no Covalima hodi deskobre situasaun no dezafiu ne’ebé prizaun sira enfrenta tanba prizaun ne’ebé dadaun estadu utiliza hodi hadadur sidadaun sira ne’e ninia konstrusaun mai husi tempu okupasaun Indonesia nian, durante tinan barak ukun an governu halo de’it maka manutensaun ba prizaun sira ne’e laiha kontrusaun foun ba bloku prizaun nian atu di’ak liu tan.
“prizaun tolu ne’e nia kondisaun la di’ak ona no ami nia prosta mak presiza halo prizaun foun ba bloku foun, la di’ak ona atu halo tratamentu dignu ba prizioneiru sira, nune’e mós iha sela sira nia kapasidade ne’e ki’ik ema mak barak liu tuir loloos ne’e kuartu ida ema nai 2 to’o 3 maibé to’o fali ema na’in 5 ne’e mak situasaun ne’ebé ami detekta” dehan Antonino ba jornalista sira hafoin hasoru malu ho komisaun A iha parlamentu-nasionál, (18/10).
Nia dehan tan, liga fali ba ekipamentu sira hanesan CCTV, rádiu komunikasaun iha prizaun tolu mós laiha nune’e transporte mós difikulta tebes guarda no prisioneiru sira hodi fasilita ba tuir julgamentu iha tribunál, bainhira dadur sira husi Oe-kusse atu ba tuir julgamentu ho ró mai iha portu laiha transporte atu lori ba iha prizaun bekora nune’e dadur no guarda sira uza de’it taxi, tuir loloos konsidaun sira ne’e labele akontese ona.
“ami hato’o hotu ba prezidente komisaun A no distintu deputadu sira kondisaun sira ne’e loloos tratamentu ida ne’ebé labele akontese, ne’e lori risku ba guarda prizaun sira ne’e karik dadur ho guarda ne’e iha relasaun di’ak sei la akontese buat ida maibé karik lae mak dadur ne’e bele halai” dehan vise-diretór HAK Antonino.
Antonino mós informa mós katak, sira mós hato’o dezafiu dadur sira nian liga ho asisténsia legál, tanba defensoria públiku mós minimu wainhira halo tiha julgamentu iha tribunál hetan tiha sentensa asisténsia ne’e remata de’it iha tribunál, tanba tuir loloos dadur sira nafatin hetan akompaña husi defensória atu fasilita sira hodi halo komunikasaun ho família, durante sira bainhira sira iha tiha kadeia sira lakon ona direitu ba asisténsia legál atu komunika ho familia, nune’e mós iha kadeia laiha separasaun ba dadur sira minoridade no ema adultu sira dadur hamutuk de’it iha sela ida ho ka’or malu.
“dadur feto sira iha Gleno mós laiha separasaun, loloos kadeia ba feto ne’e feto de’it, maibé iha Gleno ne’e sira dadur fahe ho bloku de’it feto ho mane tau iha complex ka fatin ida, situasaun sira ne’e mak ami hato’o ba komisaun A atu bele tau atensaun hodi ko’alia ba governu atu hadi’a situasaun sira ne’ebé ohin temi ne’e, nune’e deputadu sira informa ba governu hodi tau orsamentu ne’ebé adekuadu hodi hadi’a situasaun sira ne’e” konklui vise-diretór HAK Antonino.
